Tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự là loại tình tiết làm cho mức độ nguy hiểm của tội phạm cụ thể được giảm đi. Vậy các tình tiết đó theo pháp luật hình sự gồm những gì? Vai trò của chúng là như thế nào? Cùng theo dõi bài viết dưới đây nhé!
Tình tiết giảm nhẹ là gì?
Tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự là một trong những căn cứ quan trọng để giúp cho cơ quan Tòa án đưa ra được quyết định hình phạt cụ thể đối với người phạm tội đúng đắn nhất. Hiểu đơn giản thì đây là những tình tiết có dấu hiệu mang tính chủ quan và khách quan của hành vi phạm tội đó. Những tình tiết này không phải là dấu hiệu định tội và định khung hình phạt mà chúng chỉ là những căn cứ để xem xét giảm nhẹ phần trách nhiệm hình sự đối với trường hợp phạm tội cụ thể mà thôi.
Trường hợp áp dụng tình tiết giảm nhẹ
Pháp luật hình sự Việt Nam đã quy định rõ ràng các trường hợp được coi là tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự tại Điều 51 Bộ luật Hình sự 2015. Cụ thể là những trường hợp dưới đây:
• Người đó phạm tội trong trường hợp mà vượt quá giới hạn phòng vệ chính đáng
• Phạm tội khi vượt quá yêu cầu của tình thế cấp thiết
• Người đó phạm tội trong trường hợp mà vượt mức cần thiết khi tham gia bắt giữ người phạm tội
• Người đó phạm tội trong trường hợp mà đang bị kích động về tinh thần chính vì hành vi trái pháp luật của nạn nhân gây ra
• Người đó phạm tội do hoàn cảnh đặc biệt khó khăn mà hoàn cảnh đó không phải do người đó tự gây ra
• Phạm tội mà lại chưa gây ra thiệt hại hoặc đã gây thiệt hại nhưng nó không lớn
• Phạm tội lần đầu và nó thuộc trường hợp phạm tội ít nghiêm trọng
• Phạm tội do có người khác đe dọa hoặc cưỡng bức
• Người đó phạm tội trong khi đang bị hạn chế khả năng nhận thức mà đó không phải do lỗi của người phạm tội gây ra;
• Phạm tội do hoàn cảnh lạc hậu
• Người phạm tội lại là phụ nữ đang mang thai
• Người phạm tội đủ 70 tuổi trở lên
• Người phạm tội thuộc người khuyết tật nặng hoặc khuyết tật đặc biệt nặng có xác nhận.
• Người phạm tội là người bị hạn chế khả năng nhận thức hoặc hạn chế khả năng điều khiển hành vi của bản thân.
• Người phạm tội đã tự thú.
• Người phạm tội đã thành khẩn khai báo, ăn năn hối cải với hành vi của mình gây ra.
• Người phạm tội đã có hành động tích cực giúp đỡ các cơ quan để phát hiện hoặc điều tra tội phạm
• Người phạm tội đó có lập công chuộc tội
• Người đó có thành tích xuất sắc trong chiến đấu, sản xuất, học tập, công tác
• Người phạm tội thuộc trường hợp là cha, mẹ, vợ, chồng, con của liệt sĩ hay người có công với cách mạng.
Ngoài những trường hợp áp dụng tình tiết giảm nhẹ nêu ở trên thì khi quyết định hình phạt, cơ quan Tòa án cũng có thể coi đầu thú hoặc các tình tiết khác nữa là tình tiết giảm nhẹ. Kèm theo đó thì cũng phải ghi rõ lý từng tình tiết, lý do do giảm nhẹ trong bản án.
Một số tình tiết được hướng dẫn thêm:
• Bị cáo có vợ, chồng, cha, mẹ, con cái, anh, chị hay em ruột là người có công với nước, có thành tích xuất sắc được Nhà nước trao tặng một trong những danh hiệu vinh dự. Ví dụ như danh hiệu anh hùng lao động, anh hùng lực lượng vũ trang, người mẹ Việt Nam anh hùng, nghệ sĩ ưu tú, nghệ sĩ nhân dân, người nhà giáo ưu tú, nhà giáo nhân dân, thầy thuốc ưu tú, thầy thuốc nhân dân hoặc các danh hiệu cao quý khác nữa theo quy định của Nhà nước;
• Đích thân của bị cáo là một thương binh hoặc có người thân thích chẳng hạn như vợ, chồng, cha, mẹ, con, anh, chị, em ruột thuộc trường hợp là liệt sỹ;
• Khi người bị hại cũng có phần lỗi riêng;
• Thiệt hại gây ra là do lỗi của người thứ ba;
• Gia đình, người nhà bị cáo đã sửa chữa hay bồi thường thiệt hại thay bị cáo;
• Được bên người bị hại xin cho giảm nhẹ hình phạt cho bị cáo với trường hợp là tội phạm đó chỉ gây tổn hại về sức khỏe cho bị hại, gây thiệt hại về tài sản mà thôi;
• Phạm tội do yêu cầu công tác đột xuất chẳng hạn như đi chống lũ lụt, bão, hay cấp cứu;
• Bị cáo đã tự nguyện giao nộp ít nhất ½ số tiền mà thu lợi bất chính hoặc tiền phạt bổ sung theo bản án hoặc quyết định của Tòa án.
Vai trò của tình tiết giảm nhẹ
Đây là một trong những căn cứ quyết định hình phạt. Những tình tiết này khi được xem xét và áp dụng thể hiện được chính sách khoan hồng của Nhà nước với người phạm tội khi người đó đáp ứng các yêu cầu để có thể giảm nhẹ trách nhiệm hình sự. Đồng thời, giúp đảm bảo quyền con người, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân, đặc biệt là người có thành tích trong chiến đấu, học tập, công tác; có công với cách mạng và thân nhân của họ. Thể hiện truyền thống uống nước nhớ nguồn, ghi nhớ công lao của những người anh hùng cách mạng,…
Ngoài ra, còn thể hiện tính khách quan và linh hoạt trong quá trình giải quyết vụ án; khuyến khích người phạm tội thành khẩn khai báo, hối lỗi trước hành của mình.
Ví dụ về tình tiết giảm nhẹ
A điều khiển xe máy vượt ẩu nên gây tai nạn khiến B bị thương tích trên 31%. A đã chủ động đưa B đến bệnh viện và đến chăm sóc, đền bù thiệt hại,… trong suốt quá trình B nằm viện.
Hành vi này của A là tình tiết “người phạm tội tự nguyện sửa chữa, bồi thường thiệt hại hoặc khắc phục hậu quả“. Ngoài ra có thể áp dụng tình tiết tăng nặng tuỳ theo các dấu hiệu tăng nặng.
Trên đây là những chia sẻ của Luật Hình sự về các tình tiết giảm nhẹ trách nhiệm hình sự theo quy định của BLHS 2015. Hy vọng những kiến thức trên sẽ bổ ích với bạn. Chúc bạn thành công!
